Ustalenie a uznanie ojcostwa – na czym polega różnica?

Ustalenie i uznanie ojcostwa to dwa sposoby na to, aby mężczyzna stał się w świetle prawa ojcem dziecka. Bardzo duże grono osób mówiąc o genetycznych testach na ojcostwo i pokrewieństwo, używa zamiennie terminów „ustalenie ojcostwa” oraz „uznanie ojcostwa”, traktując tym samym oba pojęcia jako tożsame i równoznaczne. Jest to jednak sporym błędem, gdyż miedzy uznaniem a ustaleniem ojcostwa istnieje dość zasadnicza różnica, o której na pewno warto pamiętać. Na czym ta różnica właściwie polega?

Czym jest domniemanie ojcostwa?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, warto przytoczyć zapisy ustawy Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego. Art. 62 mówi mianowicie, że:

§ 1. Jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji.

Związek małżeński ustaje w wyniku wydania odpowiedniego wyroku przez sąd. Wyrok ten musi się jednak uprawomocnić, co oznacza, że formalnie osoby, którym udzielono rozwodu do tego czasu nadal pozostają w małżeństwie.

W skrócie: jeśli dziecko urodziło się w małżeństwie lub do 300 dni od jego unieważnienia bądź ustania – prawnym ojcem dziecka wpisanym w akt urodzenia będzie (były) mąż matki. Nawet w sytuacji, gdy nie mają oni ze sobą już nic wspólnego. Aby to zmienić, konieczne jest zaprzeczenie ojcostwa.

 

Co zrobić, żeby obalić domniemanie ojcostwa?

Domniemanie ojcostwa w bardzo wielu przypadkach komplikuje rodzinną sytuację. Ojcem prawnym po narodzinach staje się bowiem nie rzeczywisty ojciec biologiczny, a (były) mąż matki.

⏩ Art. 62. §3. Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego mówi: Domniemania powyższe mogą być obalone tylko na skutek powództwa o zaprzeczenie ojcostwa.

Co zrobić, kiedy domniemane ojcostwo zostanie obalone?

Gdy domniemane ojcostwo zostanie obalone, wówczas istnieją dwa rozwiązania. Albo mężczyzna dobrowolnie uzna dziecko za swoje, albo przeprowadzone zostanie sądowe ustalenie ojcostwa. Wybór konkretnego rozwiązania zależy od sytuacji rodziny. Uznanie ojcostwa nie wymaga postępowania sądowego, natomiast w przypadku ustalenia ojcostwa konieczne jest ponowne udanie się do sądu.

Mówi o tym Art. 72.§1. Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego: Jeżeli nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż jego matki, albo gdy domniemanie takie zostało obalone, ustalenie ojcostwa może nastąpić albo przez uznanie ojcostwa albo na mocy orzeczenia sądu.

Czym jest uznanie ojcostwa?

Uznanie ojcostwa następuje wówczas, gdy mężczyzna oświadczy, że jest ojcem dziecka, przy czym oświadczenie to musi zostać złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Matka również ma obowiązek złożenia takiego oświadczenia – do trzech miesięcy po złożeniu go przez mężczyznę.

Aby uznanie ojcostwa było możliwe, dziecko nie może mieć innego ojca prawnego (czyli albo w ogóle nie ma domniemania ojcostwa albo zostało ono obalone – zaprzeczenie ojcostwa).

Podczas uznania ojcostwa: Kierownik urzędu stanu cywilnego wyjaśnia osobom zamierzającym złożyć oświadczenia konieczne do uznania ojcostwa przepisy regulujące obowiązki i prawa wynikające z uznania, przepisy o nazwisku dziecka oraz różnicę pomiędzy uznaniem ojcostwa a przysposobieniem dziecka (Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy, art. 72 §2).

Czym jest sądowe ustalenie ojcostwa?

Żądanie sądowego ustalenia ojcostwa może wyjść od trzech osób: matki, ojca oraz dziecka. Rodzice nie mogą z nim jednak wystąpić po śmierci dziecka lub gdy osiągnie ono pełnoletność. Aby ustalenie ojcostwa mogło dojść do skutku matka, bądź dziecko musi wytoczyć powództwo przeciwko domniemanemu ojcu, z kolei ojciec matce oraz dziecku.

Dlaczego warto zrobić test na ojcostwo przed sprawą w sądzie?

Wśród osób chcących ustalić ojcostwo częste są dwa przekonania.

❌ Mit 1: kiedy powiem przed sądem, kto jest ojcem dziecka, a ten mężczyzna potwierdzi – sąd orzeknie po naszej myśli i dojdzie do ustalenia ojcostwa.

Decyzja zależy do sądu – sędzia patrzy na każdą sprawę indywidualnie. Do wydania wyroku potrzebuje jednak twardych dowodów, nie wystarczą same słowa zainteresowanych. Najpewniejszym dowodem dla sądu jest wynik testu na ojcostwo i bardzo często przedstawienie go na pierwszej rozprawie pozwala skrócić cały proces, zaoszczędzić czas i nerwy.

❌ Mit 2: sąd na pewno skieruje nas na badanie DNA i za nie zapłaci.

Sądy bardzo rzadko kierują na badania genetyczne – jeśli nie mają wyniku, częściej korzystają z innych dowodów, np. zeznań świadków, zdjęć, wiadomości. To powoduje, że wszystko się przeciąga, czasami potrzeba kilku dodatkowych rozpraw.

Jeśli jednak okaże się, że sąd skieruje na badania DNA – płatność prawdopodobnie zostanie przerzucona na strony postępowania. Opłacenie testu na ojcostwo ze skarbu państwa zdarza się niezwykle rzadko i to najczęściej w sytuacji, gdy dobro dziecka jest zagrożone (np. przebywa w placówce wychowawczej).

Więcej informacji:

• Najważniejsze informacje – artykuły, najczęstsze pytania
• Prywatny test na ojcostwo
• Test na podstawie innych próbek np. włosów, szczoteczki, chusteczki
• Badanie ojcostwa dla celów sądowych
• Cennik testów na ojcostwo