Badania genetyczne – padaczka – które z nich wybrać dla dziecka?

Padaczka to jedno z najczęstszych zaburzeń neurologicznych w naszej populacji, problem ten dotyczy zarówno dzieci, jak i nastolatków oraz dorosłych [1]. Istotną część diagnostyki ataków padaczkowych stanowią badania genetyczne. Padaczka może bowiem wynikać z zapisanej w genach choroby metabolicznej, do powstania zaburzeń może doprowadzić także choroba monogenowa lub spontaniczna mutacja de novo. Nawet jeśli w rodzinie nie było przypadków padaczki, nie oznacza to więc, że zaburzenie to nie wystąpi u dziecka. Które z badań genetycznych wybrać, by poprawnie zdiagnozować ataki padaczki? Podpowiadamy!

Badania genetyczne – padaczka i jej genetyczne podłoże

Padaczka to zaburzenie neurologiczne, w którego powstawaniu ogromny udział biorą czynniki genetyczne. Szacuje się, że u nawet do 60% pacjentów z padaczką przyczyna leży właśnie w genach [1]. Do padaczki mogą doprowadzić choroby jednogenowe, a także powstające spontanicznie mutacje niezależne od dziedziczenia, tzw. zmiany de novo. Padaczka może także stanowić jeden z objawów uwarunkowanej genetycznie choroby metabolicznej.

W przypadku wielu chorób genetycznych często nie widać objawów od razu, ponieważ rozwijają się one stopniowo. Tymczasem w organizmie chorego może dochodzić do ciężkich, często nawet nieodwracalnych uszkodzeń. Objawy choroby zaczynają być widoczne dopiero wtedy, gdy uszkodzenia zaczynają obejmować układ nerwowy i mózg – w efekcie mamy do czynienia z nagłymi atakami padaczki.

Diagnostyka padaczki  powinna opierać się przede wszystkim o badania genetyczne, ponieważ dzięki nim możliwe jest określenie rodzaju zaburzenia, a także zaplanowanie odpowiedniego, zindywidualizowanego i ukierunkowanego na daną chorobę leczenia. Tym samym możliwa jest realna poprawa jakości życia pacjenta oraz jego rodziny [2].

Badania genetyczne – padaczka – kiedy warto je wykonać?

Badania genetyczne na padaczkę warto wykonać, gdy lekarz nie jest w stanie rozpoznać rodzaju padaczki. Są one pomocne, gdy u pacjenta występują objawy padaczki, a badania obrazowe nie wskazały żadnych nieprawidłowości, a także wtedy, gdy wyniki wykonanych u pacjenta badań biochemicznych są niejednoznaczne.

Nowoczesne badania genetyczne są badaniami rozstrzygającymi, ponieważ sprawdzają one główną przyczynę zaburzeń, czyli niekorzystne zmiany w genach. Warto się na nie zdecydować, gdy napady padaczki mioklonicznej postępują oraz gdy padaczce towarzyszą inne objawy neurologiczne. Badania DNA pomogą odkryć przyczyny choroby (i przewidzieć jej dalszy rozwój), gdy wywiad rodzinny wskazał na choroby metaboliczne lub inne genetyczne przyczyny padaczki w rodzinie pacjenta. Są one pomocne również wtedy, gdy w rodzinie nie wystąpiły ataki padaczki – analiza na poziomie molekularnym jest w stanie bowiem wykryć także te zmiany w genach, które powstały w sposób losowy i niezależny od dziedziczenia.

Badania genetyczne – padaczka – które z nich są najlepsze?

Najlepsze badania genetyczne na padaczkę to badania NGS. Badania te korzystają z najnowszej technologii sekwencjonowania genomu, co pozwala przeanalizować za jednym razem setki, a nawet tysiące genów, które mogą być związane z daną chorobą. Badania NGS pozwalają na przeanalizowanie genów z niezwykłą i niedostępną w innych badaniach czułością, raportują one o wszystkich znanych mutacjach, które odpowiadają za wystąpienie ataków padaczki, identyfikują także zmiany, które mogą być potencjalnie patogenne. Wśród dostępnych na polskim rynku badań NGS wymienia się panele padaczkowe oraz szerokie badanie eksomowe WES.

Badania genetyczne – padaczka – panele padaczkowe

Badania genetyczne w postaci paneli padaczkowych to badania przeznaczone dla dzieci i osób dorosłych z objawami padaczki. Analizują one ponad 100 genów związanych z padaczką (wybranych zgodnie z danymi literaturowymi). Dzięki zastosowaniu technologii NGS możliwe jest bardzo dokładne przeanalizowanie genów i wykrycie nawet rzadkich zmian, które mogą mieć istotne znaczenie kliniczne. Panele padaczkowe umożliwiają identyfikację między innymi takich genetycznych przyczyn padaczki jak zespół Dravet, stwardnienie guzowate, zespól Retta czy dziecięca padaczka napadów nieświadomości (CAE).

Badania genetyczne – padaczka – test WES

Badanie eksomowe WES to test DNA, w którego trakcie analizowane są wszystkie znane geny człowieka (aż 23 000). Jest to najszersze i najdokładniejsze z badań genetycznych, jakie można obecnie wykonać. Test potrafi wykryć chorobę metaboliczną, która daje objawy w postaci ataków padaczki, a także szereg innych zaburzeń genetycznych, takich jak zespół Dravet czy zespół Retta. Na życzenie badanego test WES może zaraportować także o innych, niezwiązanych z atakami padaczki chorobach genetycznych, np. obecności wrodzonego niedoboru odporności lub nietolerancji pokarmowej.

Raz wykonana u pacjenta analiza WES pozwala na uzyskanie tzw. surowych danych. To dane, do których można powracać wielokrotnie w przyszłości, bez konieczności ponownego pobierania próbki. Jeśli u pacjenta wystąpią więc nowe objawy, możliwe jest przeanalizowanie ponownie danych pochodzących z badania WES i odnalezienie przyczyny zaburzeń.

Test WES może wskazać zmiany, które były niewidoczne w innych badaniach podstawowych. Dzięki badaniu WES możliwe jest wykrycie chorób na bardzo wczesnym etapie, gdy jeszcze możliwa jest prewencja i przeciwdziałanie ich skutkom. Wykrycie nieprawidłowości w pierwszych dniach życia dziecka pozwala na wprowadzenie skutecznego leczenia, dzięki któremu może się ono prawidłowo rozwijać, mimo zapisanej w genach choroby.

W przypadku wielu chorób (np. chorób metabolicznych) badanie WES jest badaniem rozstrzygającym. Test sprawdza wszystkie rodzaje zaburzeń. Co się z tym wiąże? Poznanie dokładnej przyczyny zaburzeń, skrócenie procesu diagnostycznego, a nawet zupełne zamknięcie diagnostyki padaczki. Dla wielu pacjentów oznacza to niższe koszty diagnostyki, a także mniejsze koszty leczenia. Zamiast bowiem leczyć metodą prób i błędów lekarz prowadzący może zaplanować ukierunkowaną na daną chorobę, skuteczną terapię, która poprawi jakość życia chorego oraz jego bliskich.

Skorzystaj z darmowej konsultacji:

Źródła:

1. Hoffman-Zacharska D., 2017. Encefalopatie padaczkowe – diagnostyka następnej generacji. Zakład Genetyki Medycznej, Instytut Matki i Dziecka, Warszawa.
2. Steinborn B., Wybrane zagadnienia z neurologii dziecięcej: padaczka wieku rozwojowego i mózgowe porażenie dziecięce – możliwości diagnostyczne i lecznicze, Family Medicine & Primary Care Review 2008, 10, 1: 107–115.